Indeks

Unowocześnienie, trwała modyfikacja podnosząca walory użytkowe i poprawiająca estetykę i ład środowiska zbudowanego.

Działanie w dużej skali, obejmujące wielowymiarowe (społeczne, architektoniczne, planistyczne i ekonomiczne) korzystne przekształcenie obszaru kryzysowego wynikającego z czynników ekonomicznych i społecznych a także zmiany funkcji i długotrwałego nieużytkowania.

Nauczanie architektury, urbanistyki lub gospodarki przestrzennej na uczelniach wyższych w jednej z formuł np. uniwersytetu technicznego.

Architektura niemożliwa do realizacji, podważająca konwencjonalne koncepty i normy. W jej ramach wyróżnić można architekturę fantastyczną, absolutną, symulowaną. Projekty te nierzadko przyjmują również orientację utopijną, dystopijną i krytyczną. Służą one zazwyczaj poszerzeniu dyskusji dotyczącej problemów i możliwości współczesnej architektury.

Zobacz:
– Lebbeus Woods, Radical Reconstruciton, wyd. Princeton Architectural Press, Nowy Jork 2001.

Projekty angażujące lokalną społeczność nie tylko na etapie konsultacji i powstawania projektu ale także podczas samego budowania, z wykorzystaniem jej zasobów.

Tradycyjne wystawy architektoniczne nie są w stanie symulować docelowej interakcji pomiędzy budynkiem a jego użytkownikiem. Makiety typu mockup rozwiązują ten problem poprzez prototypowanie fragmentów przyszłej przestrzeni w skali 1:1, które umożliwiają doświadczanie jej w sposób zbliżony do docelowego i zbadanie jej amortyzacji. /np. Skwer w Pawilonie, prototyp fasady budynku Agora/.

Dziedzina twórczości związana z kształtowaniem przestrzeni dla realizacji potrzeb bytowych, estetycznych, ideowych. Projektowanie, realizacja budynków i krajobrazu, wnętrz i innych struktur zbudowanych.

Problematyka miasta jest jednym z najistotniejszych wątków we współczesnej socjologii. Analizy dotyczące społeczności miejskiej prowadzone są przez wyspecjalizowanych socjologów, którzy nie rozpatrują problemów urbanizacyjnych w kontekście architektonicznym, ale społecznym, obejmującym zagadnienia związane ze społecznościami lokalnymi, polityką mieszkaniową czy tożsamością miasta.

Dział psychologii opisujący wzajemną relację fizycznego otoczenia i zachowania człowieka. Dzisiaj uważany jest często za niezależną, interdyscyplinarną dziedzinę łączącą architekturę, urbanistykę, socjologię miasta i psychologię poznawczą. W odróżnieniu od proksemiki, psychologia środowiskowa skupia się na oddziaływaniu przestrzeni na jednostkę, a nie na społeczność.

Zobacz:
– Andrew Baum, Paul Bell, Jeffrey Fisher, Thomas Greene, Psychologia Środowiskowa, wyd. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 2004.
-Maria Lewicka, Psychologia miejsca, wyd. Scholar, Warszawa, 2012.
-www.srodowiskowa.psychologia.pl.

Nauka czerpiąca z psychologii środowiskowej i architektury, odnosząca się do środowiska zbudowanego. Bada zależności między ludźmi i otoczeniem. Zajmuje się kontekstami antropologicznymi, socjologicznymi, behawioralnym i znaczeniowym. Wypracowuje praktyczną aplikację badań do procesu podejmowania decyzji.

Proksemika jest nauką opisującą wpływ przestrzeni na relacje międzyludzkie oraz kulturowe uwarunkowania, które różnicują je w różnych społecznościach. Termin ten rozpowszechnił amerykański etnolog Edward T. Hall w książce ‘Ukryty wymiar’. Proksemikę uznaje się za naukę będącą na pograniczu antropologii i psychologii.

Pole działań naukowych związanych z obserwacją i analizą działania zmysłów, mózgu i umysłu, a w szczególności ich modelowaniem. W architekturze znajduje zastosowanie w odniesieniu do procesów poznawczych i sposobów przetwarzania informacji o przestrzeni.

Zobacz:
– Michael Morgan, The Space Between Our Ears: How the Brain Represents Visual Space, wyd. Weidenfeld & Nicolson, Londyn 2003.
– Keith Frankish, William Ramsey, The Cambridge Handbook of Cognitive Science, wyd. Cambridge University Press, Cambridge 2012.

Dział antropologii, zajmujący się badaniem systemów kulturowych i tożsamości w miastach, a także różnych politycznych, społecznych, ekonomicznych i kulturowych czynników, które kształtują tkankę miejską i procesy w niej zachodzące. Początkowo zainteresowanie tematem miasta było rozszerzeniem antropologicznych badań nad społeczeństwami wiejskimi i samą wsią. We wczesnej antropologii miasta korzystano z metod badawczych wypracowanych specjalnie dla małych plemion, społeczeństw pierwotnych, aby przyglądać się społecznościom wykluczonym. Badano np. getta, dzielnice etniczne i „miejskie wioski”. Analizy skupiały się głównie na problemach społecznych, takich jak bieda. W latach 70. zainteresowanie antropologów zaczęło przenosić się z „antropologii w mieście”, czyli patrzenia na miasto wyłącznie jako na miejsce badań, na antropologię miasta – “antropologię o mieście”, a więc analizę relacji, symboli, opisów miasta, wspomnień. Współczesna antropologia miasta zajmuje się teoretycznym opisem zabudowy i koncepcją miejskiego zagospodarowania. Pozwala na analizę zagospodarowania miejskiego i planów zabudowy w celu poprawy funkcjonalności miast bądź ich części. Antropolodzy miasta czynnie uczestniczą w życiu społecznych miejskich organizacji pozarządowych, które starają się przywrócić miastom użyteczność dla mieszkańców, a nie tylko czynić je wygodnymi dla przyjezdnych.

Źródło: Wikipedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Antropologia_miasta, data dostępu: 10.10.2013

Badanie przestrzeni i architektury inspirowane metodologiami badawczymi stosowanymi przy analizach językowych. Przestrzeń traktowana jest tu jako systemy znaków. Semiotyka przestrzeni zajmuje się tworzeniem teorii owych systemów. Badanie to wymusza postrzeganie architektury jako sposobu komunikowania się.
Zobacz:
Umberto Eco, Nieobecna struktura,wyd. KR, Warszawa 2003.

Międzydyscyplinarne działania wykorzystujące metody charakterystyczne dla geografii; mapy, statystykę, ewidencję do analizy miasta i badań projektowych.

Dział fenomenologii badający zjawiska przestrzenne oraz sposoby doświadczania przestrzeni. Analiza fenomenologiczna przeciwstawia się kartezjańskiemu dualizmowi – rozdzieleniu umysłu i ciała. Kładzie nacisk na aktywne, sensualne, cielesne doświadczenie świata (jeden z najważniejszych przedstawicieli fenomenologii przestrzeni – Maurice Merleau-Ponty – ukuł pojęcie “patrzącego ciała”). Ciało nie jest już przeszkodą i źródłem zaburzeń w prawidłowym doświadczaniu przestrzeni, barierą między człowiekiem a światem zewnętrznym. Fenomenologiczny sposób doświadczania przestrzeni jest procesem, “sposobem bycia”, “współodczuwaniem”.

Zobacz:
– Maurice Merleau-Ponty, Fenomenologia percepcji, przeł. M. Kowalska, J. Migański, wyd. Aletheia, Warszawa 2001.
– Juhani Pallasmaa, Oczy skóry. Architektura i zmysły, przeł. Michał Choptiany, wyd. Instytut Architektury, Kraków 2012.
– Hanna Buczyńska-Garewicz, Miejsca, strony, okolice. Przyczynek do fenomenologii przestrzeni, wyd. UNIVERSITAS, Kraków 2006.

Badanie człowieka, jego zachowań i zwyczajów w kontekście, w którym funkcjonuje, w tym przypadku w przestrzeni miejskiej.

Współczesne warsztaty służące spersonalizowanej produkcji prototypów określa się mianem FabLab. Jest to miejsce udostępniające użytkownikom narzędzia do produkcji przedmiotów o różnej skali i przeznaczeniu. Jego idea opiera się na upowszechnianiu gotowych wzorców i środków po to, by każdy zainteresowany mógł wyprodukować sobie dowolny przedmiot na własną rękę. Idea FabLabu powstała na MIT i szybko rozpowszechniła się tworząc sieć współdziałających cyfrowych warsztatów. Podstawowe wyposażenie tego typu warsztatu to zazwyczaj wycinarki laserowe, CNC i drukarki 3D.

Zobacz:
– www.fab.cba.mit.edu.
– Neil Gershenfeld, Fab: The Coming Revolution on Your Desktop – from Personal Computers to Personal Fabrication, wyd. Basic Books, Nowy Jork, 2007.

Koordynacja działań i inwestycji oraz współpraca przy zarządzaniu procesami pomiędzy różnymi szczeblami administracji oraz organizacjami pozarządowymi, osobami prywatnymi i wspólnotami.

‘Space syntax’, w dosłownym tłumaczeniu ‘składnia przestrzeni’ to pojęcie opisujące szereg teorii i technik analizowania planów urbanistycznych. Jego zasady po raz pierwszy opisali Bill Hiller i Julienne Hanson w książce ‘The Social Logic of Space’. Analitycy specjalizujący się w tworzeniu modeli opartych o space syntax są dzisiaj wynajmowani przez największe biura architektoniczne i urbanistyczne do formułowania urbanistycznych uwarunkowań określonych lokalizacji.

Zobacz:
– Bill Hiller, Julienne Hanson, The Social Logic of Space, wyd. Cambridge University Press, Cambridge, 1984.
– Bill Hiller, Space is the Machine: A COnfigurational Theory of Architecture, wyd. Cambridge University Press, Cambridge, 1999.
– www.spacesyntax.com.

Wykorzystywanie nowoczesnych materiałów na potrzeby branży architektoniczno-budowlanej.

W 1969 roku Sherry R. Arnstein opublikowała esej ‘Drabina Społecznej Partycypacji’ w którym opisuje możliwości udziału mieszkańców w podejmowaniu decyzji dotyczących polityki miasta. W tworzenie narzędzi umożliwiających partycypację zaangażowani są głównie politycy, urbaniści i miejscy aktywiści. Popularnymi rozwiązaniami są budżety partycypacyjne, a także strony internetowe takie jak www.fixmystreet.com, zbierające dane o zniszczeniach wymagających ingerencji czy platforma EASW organizująca warsztaty partycypacyjne.

Zobacz:
– Sherry R. Arnstein, Drabina Społecznej Partycypacji,[ w:] “Magazyn Amerykańskiego Instytutu Planistów”, 1969.
– Markus Miessen, The Nightmare of Participation, wyd. Sternberg Press, Berlin, 2011.
– pismo ‘Autoportret’, nr. 2[37]/2012: Partycypacja i Partycypacja.
– www.partycypacjaobywatelska.pl.

Metoda wywodząca się z informatyki pozwalająca na rozwiązywanie problemów na drodze upraszczania, hierarchizowania, informacji, zastąpienia diagramów do analizy materiału. Znajduje zastosowanie w architekturze.

Modelowanie agentowe jest sposobem programowania wykorzystującym autonomiczne jednostki zdolne do komunikowania się i monitorowania swojego otoczenia nazywane ‘agentami’, które służą głównie do symulacji zachowania tłumów. Modelowanie agentowe używane jest przy analizach zagrożeń pożarowych i analizach bezpieczeństwa w obiektach użyteczności publicznej i przestrzeni publicznej.

Zobacz:
– Michael Batty, Cities and Complexity: Understanding Cities with Cellular Automata, Agent-Based Models, and Fractals, wyd. MIT Press, Cambridge 2007.
– Aleksandra Wasilkowska, Andrzej Nowak, Ekspektatywa_3. Warszawa jako struktura emergentna, wyd. Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa 2009.
– www.agent-based-models.com.

Współczesne projekty architektoniczne często stanowią wyzwanie dla generalnych wykonawców, którzy w celu dostosowania się do potrzeb rynku muszą inwestować w badania nad nowymi konstrukcjami i metodami budowy, które umożliwiają realizację nawet najbardziej śmiałych założeń projektowych. Wiele firm inżynieryjnych, takich jak np. Arup, w ramach swojej działalności utrzymuje think-tanki, których zadaniem jest poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych na potrzeby działalności inżynieryjno-budowlanej.

Dziedzina wiedzy technicznej zajmująca się opisem materiałów konstrukcyjnych i budowlanych, ich charakterystyką, strukturą, właściwościami, obróbką i zużyciem.

Nadawanie projektowi materialnej, fizycznej postaci, konkretnej formy, umiejętność konsekwentnego prowadzenia procesu od idei do realizacji.

Poziom skomplikowania prac budowlanych wymaga często specjalistycznych opracowań w zakresie logistycznym. Rosnąca skala i zaostrzające się normy zmuszają branżę wykonawczą do poszukiwania nowych rozwiązań synchronizujących procesy niezbędne do przeprowadzenia procesu budowlanego zarówno na etapie planowania jak i podczas prowadzenia działań na docelowej działce budowlanej i w jej bezpośrednim otoczeniu.

Opracowywanie rozwiązań i wzorów dla środowisk oprogramowania CAD (Computer Aided Design – Projektowanie wspomagane komputerowo). Dzięki CAD inżynierowie mają łatwiejszy dostęp do zasobów wiedzy, bibliotek, opracowań normatywnych, przepisów prawnych i dyrektyw . Mogą pracować w większych zespołach nad jednym projektem (członkowie zespołu mogą być rozproszeni geograficznie).

BIM (Building Information Modelling) oznacza modelowanie informacji o budynku i jest sposobem cyfrowego zapisu wszystkich danych dotyczących projektu w zakresie wszystkich zaangażowanych w jego tworzenie branż. Programy komputerowe wykorzystujące technologię BIM posługują się trójwymiarowymi modelami budynków, którym towarzyszą tabelaryczne zestawienia danych.

Zobacz:
– Randy Deutsch, BIM and Integrated Design Strategies for Architectural Practice, Wiley, Hoboken, 2011;

Projekty i rozwiązania wykorzystujące zdolność architektów do myślenia asocjacyjnego i łączenia różnych kompetencji: m. in. projektowanie procesów lub rozwiązania redukujące nakłady. Światowym autorytetem w bezpośrednim nauczaniu tzw. “twórczego myślenia” autorem popularnego określenia “lateral thinking” (“myślenie równoległe”) jest Edward de Bono z Malty, autor ponad 30 książek. Przykładem rozwiązania lateralnego jest propozycja dla włoskiego miasteczka w którym brakowało miejsc parkingowych w centrum – zamiast budowania nowej infrastruktury np. parkometrów wprowadzono przepis “parkować można tylko samochody z włączonymi światłami”.

Projekty wykonywane dla wsparcia określonej inicjatywy społecznej lub edukacyjno-popularyzatorskiej. Działania tego typu mogą mieć charakter np. humanitarny i pomocowy, ale zdarza się także, że architekci angażują się ze względu na prestiż akcji lub w celu wypromowania własnego wizerunku.

Wielu architektów dostrzega możliwość wykorzystania wiedzy projektowej do pomagania ludziom ubogim i pokrzywdzonym podczas klęsk żywiołowych. Tymczasowe schronienia, tanie domy i projekty infrastrukturalne są nieodzownym elementem każdej akcji pomocowej. W 1999 roku powstała organizacja ‘Architecture for Humanity’ skupiająca wolontariuszy pragnących za pomocą projektów rozwiązywać problemy społeczne w ubogich rejonach świata. Dzisiaj działa w niej ponad 50 tysięcy specjalistów.
Zobacz:
– Kate Stohr, Cameron Sinclair, Design Like You Give A Damn: Architectural Responses to Humanitarian Crises, wyd. Metropolis Books, Nowy Jork, 2006.
– www.architectureforhumanity.org.
– www.publicinterestdesign.org.
– www.kopernik.info.

Tworzenie przestrzeni pozytywnego starcia, konfrontowania problemów, inicjowanie publicznej debaty.

Konsultacje międzyśrodowiskowe organizowane przez władze miejskie to narzędzie partycypacyjne skierowane głównie do przedstawicieli środowisk związanych z problematyką miejską i specjalistów w zakresie tematyki poruszanej przez organizatora. Służą wystosowaniu uwag dotyczących opracowywanego projektu oraz opracowaniu wytycznych dla jego ewentualnej poprawy. W konsultacje tego typu zaangażowani są zazwyczaj reprezentanci dziedzin, których dany projekt dotyczy w sposób bezpośredni.

Czynny udział w pracach na szczeblu państwowym i władzach samorządowych na rzecz poprawy aspektów związanych z budownictwem np. polityki mieszkaniowej.

Model działania, zakładający ponowne użycie, oszczędzanie zasobów i zapobieganie powstawaniu odpadów. Powiązany z gospodarką przetwarzania zasobów oraz alternatywną estetyką i stylem życia, np. ‘Cradle to Cradle’.

Zaostrzające się przepisy dotyczące energooszczędności wymagają od branży budowlanej opracowywania i wprowadzania na rynek nowych, ekologicznych materiałów. Są to materiały, których produkcja, pozyskiwanie i eksploatacja mają możliwie najmniejszy negatywny wpływ na środowisko. ‘Ekologiczność’ nowych produktów bardzo często potwierdzana jest odpowiednimi certyfikatami.

Idea aktywnego i otwartego społeczeństwa obywatelskiego, kształtującego środowiska zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Ekologizm, nazywany także ‘zieloną polityką’ to szereg idei odnoszących się do problemów społecznych i politycznych, ale także mocno związanych z zasadami zrównoważonego rozwoju i realizujących hasło: „Myśl globalnie, działaj lokalnie”. Zielona polityka w kwestiach ochrony przyrody zakłada racjonalną eksploatację środowiska naturalnego, poszukiwanie alternatywnych źródeł energii i zabezpieczanie wartościowych przyrodniczo miejsc przed ekspansją urbanizacyjną.

Cittaslow jest programem powstałym we Włoszech w 1999 roku związanym z ruchem Slow Food. Głównymi założeniami Cittaslow są: ochrona historycznych obszarów miasta, podnoszenie jakości życia wszystkich mieszkańców, ochrona środowiska, promowanie unikalnego charakteru miasta i jego specyficznej kultury, promowanie zdrowego stylu życia. Miasta, które spełniają przynajmniej 50 % z 50 postulatów mogą starać się o członkostwo w odpowiednim narodowym stowarzyszeniu Cittaslow. W Polsce miastami, które osiągnęły status Cittaslow są: Biskupiec, Bisztynek, Gołdap, Lidzbark Warmiński, Lubawa, Murowana Goślina, Nowe Miasto Lubawskie, Olsztynek, Reszel, Ryn.

Zobacz:
– www.cittaslow.org
– www.cittaslowpolska.pl

Audyty są ekspertyzami dotyczącymi zapotrzebowania energetycznego określonego budynku przeprowadzanymi przez wykwalifikowanych audytorów energetycznych. Określają one aktualny stan systemu grzewczego i charakterystykę energetyczną obiektu. Dodatkowo w audycie zawarte są informacje dotyczące najkorzystniejszych metod termomodernizacyjnych oraz ich opłacalności. Treść audytu opisana jest dokładnie w Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 17 marca 2009 roku.

Budynki nawiązujące swą formą i materiałami z których są zbudowane, do tradycyjnych sposobów kształtowania budowli. Wiąże się to najczęściej ze stosowaniem lokalnych materiałów i ich ręcznej obróbki, używaniem jak najprostszych maszyn i narzędzi do budowy, nawiązywaniem do lokalnej tradycji budownictwa. Projekty tego typu często naśladują struktury, które zazwyczaj powstawały bez udziału architektów bądź służą adaptacji przestrzeni powstałych naturalnie, np. jaskiń.

Budynki samowystarczalne to obiekty efektywne termiczne, niezależne od zewnętrznych sieci, posiadające urządzenia do zbierania wody, generowania elektryczności i przetwarzania ścieków. Architekturę tego typu określa się także mianem zeroenergetycznej. Samowystarczalność budynków służy zminimalizowaniu wydobycia paliw kopalnych i zmniejszeniu emisji dwutlenku węgla do atmosfery.

Zobacz:
– Thomas Hootman, Net Zero Energy Design: A Guide for Commercial Architecture, wyd. Wiley, Nowy Jork 2012.

Projekty powstałe w oparciu o rozwiązania ekologiczne w zakresie materiałów i technologii, które często potwierdzone są odpowiednimi certyfikatami energetycznymi. Architektura niskiego zużycia zasobów i energii stanowi bardzo dynamicznie rozwijającą się gałąź przemysłu budowlanego. Ekologiczność projektu nie ogranicza się wyłącznie do kwestii zapotrzebowania energetycznego, ale wymaga także ograniczenia wpływu budynku na środowisko naturalne, zarówno w zakresie zastosowanych materiałów, jak i ich transportu i montażu. Szczególnym przypadkiem tego typu budownictwa są domy pasywne, których zapotrzebowanie energetyczne wynosi poniżej 15 kWh/(m²rok).

Projekty, które wykorzystują rozwiązania odpowiednie dla utrzymania optymalnych warunków życia w określonych (często wyjątkowo ciężkich) warunkach klimatycznych poprzedzone są zazwyczaj analizami dotyczącymi temperatur, wilgotności, kierunków wiatru itp. Budynki powstałe w oparciu o lokalne uwarunkowania klimatyczne mają regionalny charakter, często nawiązujący do wernakularnych rozwiązań stosowanych w określonym miejscu.

Zobacz:
– Baruch Givoni, Climate Considerations in Building and Urban Design, wyd. Wiley, Nowy Jork, 1998.

Niekonwencjonalne budowle wznoszone często z użyciem niestandardowych materiałów. Operują one eksperymentalnymi technologiami, typologiami czy rozwiązaniami funkcjonalnymi odbiegającymi od powszechnie stosowanych. Najważniejsze kierunki to: powtórne użycie, przekształcanie i efemeryczność. Architektura alternatywna jest wyrazem poszukiwań ekologicznych rozwiązań lub alternatywy estetycznej czy społecznej.

Zobacz:
– Gernot Minke, Podręcznik budowania z gliny, wyd. brama wiedzy, Siemianowice Śląskie, 2013.

Idea crowdfundingu, czyli zbiorowego współfinansowania polega na udostępnianiu za pomocą sieci opisów projektów i umożliwianiu każdemu zainteresowanemu udzielenia im wsparcia finansowego. Wpłaty dokonywane przez internautów są zazwyczaj stosunkowo małe, ale ich ilość pozwala na realizację nawet bardzo śmiałych inicjatyw. Koncepcja ta staje się coraz bardziej popularna w świecie architektury pozwalając na uniezależnienie się od finansowego dyktatu rynku. Portale takie jak fundrise.com pozwalają nawet na prowadzenie działalności deweloperskiej przez współfinansowanie projektów budowlanych.

Zobacz:
– www.fundrise.com.
– www.kickstarter.com.
– www.crowdfunding.pl.
– Scott Steinberg, The Crowdfunding Bible: How to Raise Money for Any Startup, Video Game Or Project, wyd. Lulu.com, 2008.
– Karol Król, Crowdfunding. Od pomysłu do biznesu, dzięki społeczności, wyd. Crowdfunding.pl/wydaje.pl, 2013.

Wykorzystywanie zjawiska podnoszenia poziomu wiedzy, kompetencji, umiejętności poprzez współpracę, debatę. Wykorzystywana w procesie rozwiązywania problemów i w pracy grupowej (np. warsztatach).

Tworzenie, rozbudowywanie i rozpowszechnianie wiedzy za pomocą encyklopedii internetowych. Równolegle termin odnosi się do bezkrytycznego opierania się na źródłach internetowych.

Śledzeniem trendów zajmują się dzisiaj głównie blogi, których autorzy prezentują i nazywają już zaistniałe lub dopiero rodzące się mody architektoniczne. Zazwyczaj strony te obejmują tematycznie wszystko, co jest związane z tzw. „stylem życia” – modę, design, architekturę itd. Częstą formułą jest pokazywanie kilku do kilkunastu projektów mających wspólną cechę (np. budynki w kształcie trójkąta). Duża ilość obrazków obecna na tych blogach, najczęściej pozbawiona prawie w ogóle komentarza, staje się częścią memowego obiegu informacji.
Zobacz:
– www.trendhunter.com
– www.mocoloco.com
– www.trendhunting.pl

Pozycjonowanie projektów, pracowni poprzez działania PR i budowanie grup wsparcia i nacisku.

Mem to nośnik idei, który rozprzestrzenia się między ludźmi poprzez kulturę. Pojęcie to rozpowszechnił Richard Dawkins w książce ‘Samolubny Gen’ wydanej w 1976 roku. Memy architektoniczne to wzorce, które replikowane są za pomocą tradycyjnych i cyfrowych mediów zdobywając popularność wśród ich użytkowników. Popularnym memem architektonicznym jest na przykład budynek z dwuspadowym dachem bez okapu pokryty w całości jednym materiałem.

Zobacz:
– www.archidialog.com.
– Nikos A. Salingaros, A Theory of Architecture, wyd. Umbau-Verlag, Solingen, 2006.
– Richard Dawkins, Samolubny Gen, wyd. Prószyński I S-ka.

Debaty architektoniczne odbywają się dzisiaj nie tylko w siedzibach organizacji zrzeszających architektów, kawiarniach i galeriach, ale także w przestrzeni cyfrowej. Najbardziej popularnym środowiskiem wymiany opinii są fora internetowe, które organizują dyskusje wokół nowych inwestycji w danym mieście. Wypowiadają się na nich specjaliści oraz niezwiązani zawodowo pasjonaci architektury, którzy dzielą się zdjęciami oraz informacjami dotyczącymi różnych projektów, planów i inwestycji.

Zobacz:
– www.skyscrapercity.com

Prezentacja prywatnych poglądów i doświadczeń na prywatnych blogach związanych z architekturą. Celem tego działania jest dzielenie się spostrzeżeniami i znaleziskami z innymi osobami zainteresowanymi sztuką budowania. Ze względu na jawnie indywidualny charakter prezentowanych treści (blog zazwyczaj prowadzony jest przez jedną osobę) autorzy często prezentują własne opinie dotyczące architektury. Blogi należą do najbardziej opiniotwórczych współczesnych mediów.

Zobacz:
– www.thefunambulist.net.
– www.bldgblog.blogspot.com.
– www.niepokoje.wordpress.com.
– www.teoriaarchitektury.blogspot.com.

Internetowe bazy projektów, programów i aplikacji umożliwiające masowe rozpowszechnianie innowacyjnych, zrównoważonych projektów, celem poprawienia warunków życia dla wszystkich.

Odzyskiwanie dla debaty o mieście tego co pominięte lub zapomniane, rejestracja zanikających obszarów współczesnej wizualności krajobrazów, nieformalnych zjawisk poprzez publikacje, dokumentacje lub interwencje.

Metoda ożywiania przestrzeni publicznej, „czynienia miejsca”, poprzez drobne ulepszenia (projekty LQC – light, quick, cheap – niedrogie, tymczasowe rozwiązania), która traktuje społeczność jako reprezentanów miejsca w którym żyją.

Tworzenie przestrzeni i pretekstu dla przyjmowania przez mieszkańców zwyczajów, nawyków miejskiego stylu życia i praktyk społecznych, wspólnotowych.

Ruchy miejskie zakładane są przez aktywistów w celu rozwiązywania problemów lokalnych i kształtowania publicznej debaty dotyczącej kwestii miejskich. Mieszkańcy zrzeszeni w tego typu organizacjach starają się aktywnie uczestniczyć w życiu politycznym dzielnicy i miasta realizując własne postulaty z zakresu polityki mieszkaniowej, nowych inwestycji czy poprawy jakości przestrzeni publicznej. Specyficznym rodzajem ruchów miejskich są organizacje lokatorskie zajmujące się głównie problematyką eksmisji oraz polityką czynszową i reprywatyzacyjną.

Zobacz:
– www.kongresruchowmiejskich.pl.
-www.lokatorzy.info.pl.
-magazyn MIASTA, nr1/2012.

Przywracanie przestrzeni to oddanie zawłaszczonej (najczęściej przez samochody) lub zdegradowanej przestrzeni publicznej mieszkańcom miasta. Miejscem działania są zazwyczaj place, podwórka, niewykorzystane i porzucone działki, nieodwiedzane obszary zieleni. Przywrócenie dokonuje się poprzez działania artystyczne lub świadome współdziałanie ze wspólnotami mieszkańców, które chcą wziąć odpowiedzialność za daną przestrzeń. Częstą formą przywracania przestrzeni jest zajmowanie pustostanów lub tzw. “szkieletorów” i urządzanie tam squatów czy “ruin pubów”.
Zobacz:
– www.spontaneousinterventions.org/interventions

Badanie, popularyzacja, a także działania na rzecz zachowania i rewitalizacji wartościowego dziedzictwa architektury i urbanistyki, inicjowane przez entuzjastów, NGO’s, instytucje samorządowe.

Praca w NGO, czyli organizacji pozarządowej polega na działalność na rzecz określonego interesu publicznego a nie dla osiągnięcia zysku. Organizacje, które w Polsce przyjmują formę stowarzyszeń lub fundacji określa się często mianem trzeciego sektora. NGO zakładane są przez osoby prywatne a o ich charakterze decyduje przyjęty przez założycieli statut. Organizacje pozarządowe o celach statutowych związanych z tematyką architektoniczną najczęściej zajmują się edukacją, popularyzacją i tworzeniem projektów związanych z lokalnymi problemami przestrzennymi.

Wojskowy termin ‘miejska partyzantka’ używany jest dzisiaj także do opisywania nieformalnych i oddolnych ruchów społecznych mających na celu poprawę jakości przestrzeni miejskiej, często za pomocą bardzo spektakularnych akcji przykuwających uwagę przechodniów i władz miejskich. Najbardziej popularną formą takich działań jest partyzantka ogrodnicza wywodząca się z ruchu Guerilla Gardening, która za cel stawia sobie zazielenianie miejskich przestrzeni i popularyzację idei upraw w mieście.

Zobacz:
-www.mpo.blox.pl.
-www.guerillagardening.org.
-Richard Reynolds, On Guerilla Gardening: A Handbook for Gardening Withour Boundaries, wyd. Bloomsbury, Nowy Jork, 2008.

Modyfikacje lub małe obiekty wprowadzane do przestrzeni (zwykle publicznych) w celu zmiany ich użycia, charakteru lub odbioru.

Intensywne wyprawy poznawczo-studialne, zorientowane na architekturę i jej kulturalne konteksty, często podporządkowane kryterium tematycznemu. Wywodzą się z Grand Tour Wielkiej Podróży podejmowanej w celu uzupełnienia edukacji, obyczaju z czasów przed powstaniem kolei i rozwojem turystyki kulturalnej.

Charrette to nazwa małych wózków, używanych w XIX w. przez asystentów pracujących na Akademii Sztuk Pięknych w Paryżu do zbierania prac na koniec egzaminów. Od lat 70. XX wieku to rozprzestrzeniająca się w Stanach Zjednoczonych metoda prowadzenia intensywnych warsztatów urbanistycznych. Oparte są one na projektowaniu otwartym i realizowanym przy współudziale wszystkich zainteresowanych stron – architektów, planistów, przedstawicieli społeczności i decydentów. Wszelkie działania w ich ramach są bardzo intensywne. Ich celem jest zazwyczaj wypracowanie i zaprezentowanie gotowej koncepcji urbanistycznej w ciągu czterech lub pięciu dni. Dodatkowo pomysły muszą uzyskać aprobatę wszystkich uczestników.
Źródło: www.naszaprzestrzen.pl

Grupowe sesje projektowe osób nie pracujących ze sobą na co dzień.
Pierwsze międzynarodowe warsztaty architektoniczne EASA odbyły się w Zamościu latem 1995 roku – uczestniczyło w nich 500 studentów z całej europy.

Poziom skomplikowania współczesnych programów komputerowych wspomagających projektowanie często wymaga od architektów i urbanistów odbycia dodatkowych szkoleń z zakresu ich obsługi. Istnieją wyspecjalizowane firmy zajmujące się organizacją tego typu kursów, które często prowadzone są przez doświadczonych w użytkowaniu danego programu architektów.

Stymulacja twórców poprzez programy stypendialne współfinansujące niezależne inicjatywy architektoniczne i edukacyjne. Pomoc twórcom przekazywana jest za pomocą grantów czy programów rezydentury zapewniających warunki do pracy twórczej. Specyficzną formą pomocy finansowej są też inkubatory przedsiębiorczości umożliwiające młodym pracowniom wejście na rynek.

Treści edukacyjne publikowane są zazwyczaj przez wydawnictwa akademickie, jako wynik prac studenckich, doktorskich, czasami powstają niezależnie. Wydawnictwa tego typu, w postaci drukowanej lub cyfrowej upubliczniane są również dzięki działalności samodzielnych entuzjastów lub grup związanych z organizacjami pozarządowymi.

Młodzi architekci mają obowiązek odbyć dwuletnią praktykę zawodową u bardziej doświadczonych architektów w ramach procedury uzyskiwania samodzielnych uprawnień projektowych. Architekci prawie w każdym wieku przechodzą różne szkolenia specjalistyczne związane z nowoczesnymi technologiami w architekturze, nowymi materiałami, oprogramowaniem, zarządzaniem firmą itp. Często seminaria i kursy organizowane są przez izbę architektoniczną, stowarzyszenia np. SARP lub producentów i dostawców.

Praktyka rozwijania innowacji, technologii badań w drodze współpracy pomiędzy uczelniami, jednostkami naukowymi a biznesem i jednostkami państwowymi.

Studia podyplomowe i laboratoria projektowe o własnej orientacji metodologicznej, programowej i wysokim stopniu specjalizacji.

Regularne powtórzenia działań, podejmowanie podobnych projektów, udoskonalanie praktyki poprzez drobne innowacje, nauka podejmowana w celu specjalizacji na polu architektonicznym.

Niektóre wydziały architektury organizują egzaminy wstępne z rysunku architektonicznego, przez co na rynku pojawiły się liczne szkoły i osoby prywatne przygotowujące potencjalnych kandydatów na studia w tym właśnie zakresie. Największe z nich przyjmują nawet kilkuset nowych uczniów rocznie i poza programem szkoleń związanych z rysunkiem architektonicznym organizują lekcje malarstwa, historii sztuki czy współczesnej architektury.

Organizowanie przez architektów spotkań autoedukacyjnych, wymiany lektur, tworzenia grup studialnych.

Porządkowanie i tworzenie zasobów wiedzy. Opracowywanie zbiorów i archiwów. np. serwisów tematycznych www, baz danych.

Coraz liczniejsze architektoniczne fundacje i stowarzyszenia edukacyjne powstają w celu popularyzowania szeroko pojętej wiedzy o architekturze i urbanistyce. Działają one zazwyczaj jako niezależne instytucje w szkołach, muzeach, galeriach czy w przestrzeni publicznej organizując wystawy, dyskusje, publikacje, warsztaty i projekty finansowane zarówno z pieniędzy publicznych jak i środków prywatnych.
Zobacz:
– www.odblokuj.org
– www.funbec.eu

Edukacja o przestrzeni i architekturze prowadzona w ramach dodatkowych zajęć w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich, czasem włączana do programu zajęć z wiedzy o kulturze lub plastyki. Zajęcia z architektury w niektórych krajach są obligatoryjne (np. w Finlandii), w Polsce natomiast wprowadzane są do wybranych szkół na zasadzie dodatkowych warsztatów prowadzonych przez aktywistów lub przeszkolonych przez nich nauczycieli.

Nauka odbywająca się poza ramami szkół wyższych poprzez praktykę, w szkołach mistrzowskich lub według łączonych i autorskich metod –w tym samoedukacji (np. edukacja Steinerowska).

Przygotowywanie propozycji i projektów grantowych mających na celu rozwijanie i wprowadzanie innowacji.

Praca w zespołach tworzonych pomiędzy pracowniami i instytucjami, uzupełniającymi się kompetencyjnie. Najczęściej w sposób zdalny, z wykorzystaniem sieci i cyfrowych platform.

Planowanie czynności poznawczych (obserwacja użytkowników, analiza kontekstu użycia, testowanie) oraz zakreślanie obszaru współpracy branż przy tworzeniu strategii biznesowej. Kreatywność produkcyjna.

Aplikacja technologii operujących mikro cząstkami np. kryształami dla nowych rozwiązań materiałów budowlanych np. (nanotechnologia).

Rozwiązania polepszające jakość życia w wielkich miastach, np. infrastruktura reagująca na natężenie ruchu samochodowego, usprawnienia bazujące na sieciach bezprzewodowych wprowadzające oszczędności np. rozświetlające się oświetlenie ”wyczuwające” człowieka z telefonem komórkowym, sensory zapełnienia pojemników na odpady.

Wykorzystanie metod, narzędzi w kompleksowy sposób integrujących ze sobą różne aspekty procesu projektowania i realizacji: zarówno techniczne jak nietechniczne. Powiązane wielodyscyplinarnym warsztatem pracy.

Od kilku dekad rośnie zainteresowanie wśród architektów formami i systemami wywodzącymi się z natury. Od prac teoretycznych d’Acry Thompsona z początku XX wieku, przez projekty japońskich Metabolistów z połowy wieku, aż po współczesne struktury, które wpisują się w nurt zwany “blobizmem” możemy obserwować silną fascynację i ciągłe poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: “jak natura rozwiązałaby ten problem?”. Współczesne nawiązania do natury odchodzą od prostej metafory i naśladowania form. Architekci raczej analizują procesy i “technologie” jakimi posługuje się natura. Istotne dla biomorfizmu jest dopasowanie formy do funkcji, optymalizacja konstrukcji jak i promowanie różnorodności. Biomorfizm nie istniałby bez nowoczesnych technologii, które umożliwiają naśladowanie procesów występujących w naturze.

Propozycje antycypujące zjawiska i zmiany rutyn użytkowych.

Wykorzystanie oddziaływania na sferę zmysłową np. instalacje dźwiękowe, zapachowe lub przestrzenie kształtowane tak aby wywoływać złudzenia zaburzenia zmysłu orientacji.
Prowadzą do interakcji lub są atraktorami w przestrzeni publicznej.

Opracowywanie nowych rodzajów ukształtowania zespołów budynków, ich struktur przestrzennych i funkcjonalnych, odpowiadających postawionym problemem projektowym np. wielofunkcyjne „hyperbuilding” „budynki zawierające miasto”.

Przestrzenie, które udostępniają użytkownikom realnego środowiska dostęp do warstwy wizualizacji danych komputerowych koordynowanych w czasie realnym np. Augmented Reality (rozszerzona rzeczywistość)

Gwałtowna urbanizacja nie sprzyja ochronie terenów zieleni w miastach, dlatego powstaje coraz więcej alternatywnych pomysłów na poprawę ich uwarunkowań ekologicznych. W centrach miast pojawiają się prywatne ogrody warzywne czy sady owocowe o skali mikro lokalizowane na dachach i tarasach jednostek mieszkalnych. Termin ‘miejska ekologia’ nie odnosi się jednak jedynie do zieleni, ponieważ dotyczy także tematyki odnawialnych źródeł energii i recyclingu zasobów i materiałów istniejących w mieście.

Ogólny termin odnoszący się do architektury cyfrowej oraz środowisk realnych w których elektroniczne usługi bądź rozszerzenia są planowo wprowadzonym elementem (np. soft-spaces, trans-architecture).

Multidyscyplinarny obszar badań obejmujący analizy wszelkiego rodzaju środowisk: materialnego, geograficznego, architektonicznego, społecznego i wirtualnego oraz ich wzajemnych oddziaływań. Badania tego typu często poprzedzają proces projektowy lub służą opracowaniu wytycznych dla architektów i urbanistów projektujących w danym miejscu.

Zobacz:
– Funkcjonowanie społeczne obszaru Nowej Pragi, oprac. grupa Urbanika na potrzeby konkursu Europan 10.

Pole badań wywodzące się z inżynierii wojskowej i aeronautyki, które znajdują coraz częściej zastosowanie w optymalizacji i symulacji formy budynków (np. analiza makiet w tunelach aerodynamicznych).

Wizje architektoniczne zapisane w postaci rysunków wizualizacji lub makiet najczęściej nie odnoszące się do realnej sytuacji. Ich celem jest obrazowanie idei i przestrzeni nierealnych lub nieistniejących.

Budynki i obiekty, które mogą przemieszczać się ze względu na sposób skonstruowania i funkcję (np. architektura pływająca) projektowane są dla funkcji, które użytkuje się w danym miejscu tylko okresowo. Posiadają one ruchome części lub mogą być przemieszczane w części lub w całości. Ze względu na trudności strukturalno-konstrukcyjne, mobilnością charakteryzują się zazwyczaj obiekty architektoniczne o małej skali.

Zobacz:
– Mobile Architecture, wyd. Damdi, Seul 2011.
– Kim Seonwook, Pyo Miyoung, Mobile Architecture (Construction and Design Manual), wyd. DOM Publishers, Berlin 2011.

Projekty kolonizacyjne opracowywane są przez grupy eksperckie z myślą o warunkach ekstremalnych, np. w strefach biegunowych czy jako stacje orbitalne lub podwodne, których forma całkowicie podporządkowana jest potrzebie zapewnienia bezpieczeństwa użytkownikom. Eksperymentalne budynki, które w przyszłości powstać mają chociażby na Księżycu czy Marsie opracowywane są nie tylko w specjalnie do tego celu powołanych jednostkach badawczych agencji kosmicznych, ale także na ich zlecenie w biurach architektonicznych.

Projekty generatywne powstają przy użyciu narzędzi cyfrowych. Ich kształt jest wynikiem zastosowanego zestawu zasad – algorytmów, określających metody obliczeniowe i logikę procesu powstawania obiektu. Projektowanie generatywne jest często eksperymentem, w którym gdzie część rezultatów jest wynikiem założonej losowości lub zaburzeń procesu.

Zobacz:
– Peter Zellner, Hybrid Space: Generative Form and Digital Architecture, wyd. Rizzoli, Nowy Jork, 1999.

Projekty wirtualnych przestrzeni tworzone są na potrzeby filmów, gier komputerowych, funkcjonują także jako odpowiednik przestrzeni fizycznych w postaci cyfrowych rekonstrukcji czy wirtualnych muzeów. Przestrzenie cyfrowe często są po prostu odzwierciedleniem rzeczywistości, ale mogą one także kreować świat alternatywny, czego przykładem jest gra komputerowa Second Life skupiająca dzisiaj miliony użytkowników.

Zobacz:
– Neil Spiller, Digital Architecture Now: A Global Survey of Emerging Talent, wyd. Thames & Hudson, Londyn, 2009.

Konkursy organizowane w celu przeanalizowania potencjalnych rozwiązań określonego problemu architektoniczno-budowlanego, związanego np. z możliwościami wykorzystania danej działki, poszukiwaniem najlepszej funkcji dla obiektu lub przestrzeni publicznej czy studiami na temat wysokości czy estetyki budynków.
Często służą one wypracowaniu wytycznych planistycznych dla projektów, które powstać mają w określonym miejscu w przyszłości lub upowszechnieniu dyskusji na temat najlepszych możliwych sposobów odpowiedzi na dany problem.

Konkursy mające na celu wyłonienie najlepszej koncepcji architektonicznej, która zostanie przeznaczona do realizacji. Podstawową zasadą konkursu jest jego anonimowość, a więc wybrane jury ocenia nadesłane propozycję nie wiedząc, kto jest ich autorem. Ogłoszenie konkursu i jego zasady powinny być podanej do wiadomości publicznej, tak aby wszyscy chętni, którzy spełniają warunki konkursu mogli wziąć w nim udział. Istnieją również konkursy zamknięte, do których zaprasza się kilka wybranych pracowni architektonicznych i prosi o wykonanie koncepcji na zadany temat.

Przetarg to rodzaj procedury polegającej na wyborze najlepszej oferty w celu zawarcia umowy z jej wykonawcą. Działania tego typu często traktowane są jako ekwiwalent konkursu architektonicznego, ale ich zasady są zupełnie odmienne. Kryterium wyboru oferty jest zazwyczaj najniższa cena, dlatego po formę przetargu sięgają często podmioty publiczne, którym zależy na czytelności procesu wybierania wykonawcy danej inwestycji. Zasady prowadzenia przetargów reguluje kodeks cywilny i prawo zamówień publicznych.

Konkursy /call for…/ na ideę lub projekt niewielkiej formy, akcji, interwencji o niewielkim stopniu sformalizowania. Call for papers to otwarte zawołanie o wysyłanie propozycji artykułów, projektów fotograficznych do tematycznych czasopism.

Przyznawane za zrealizowane już obiekty, wyróżniające się w jakiejś kategorii lub architektom za ich szczególne osiągnięcia; także architektoniczne „konkursy piękności” jak np. Mister Warszawy. Najbardziej znaczącym wyróżnieniem dla architektów (tzw. architektonicznym noblem) jest nagroda Pritzkera. Przyznaje się ją co roku od 1979. Laureata wybiera jury składające się głównie z uznanych architektów, ale także ekonomistów, dziennikarzy, czy ludzi kultury. Inne znaczące nagrody to europejska nagroda Miesa van der Rohe, medal RIBA (stowarzyszenia architektów brytyjskich) i medal AIA (stowarzyszenia architektów ze Stanów Zjednoczonych).
Zobacz:
– www.pritzkerprize.com
– www.architecture.com
– www.miesarch.com
– www.aia.org

Wyjazdy o profilu architektonicznym stały się wyjątkowo popularne w ciągu ostatniej dekady dzięki licznym publikacjom udostępniającym adresy opisywanych obiektów oraz stronom internetowym takim jak mimoa.eu, które katalogują dzieła architektury współczesnej pod kątem ich lokalizacji. W Polsce słowo archituryzm (lub architekturyzm) rozpowszechnili Bartosz i Michał Haduchowie, architekci i autorzy książki „architectourism: HISZPANIA”.

Zobacz:
– www.mimoa.eu.
– Bartosz i Michał Haduchowie, architectourism: HISZPANIA, wyd. ZOCO, Kraków 2012.

Udostępnione przez uczelnie, instytucje, muzea wybrane wykłady lub dyskusje lub ich zapis, np.: podcast – cykliczne transmisje dźwiękowe lub video o tematyce architektonicznej /videocast, vodcast/. Są one popularnym elementem autoedukacji architektów. Webcast natomiast jest transmijsą na żywo np. wykładu, pozwalającą na interakcje, zadawanie pytań, dyskusję na odległość. Polskie webcasty o architekturze organizuje min. portal sztuka-architektury.pl.

Jedno- lub kilkudniowe konferencje służą wymianie doświadczenia i wiedzy na określony temat. Podstawą konferencji są prelekcje, czyli wykłady zaproszonych gości, które później omawiane są przez resztę uczestników zebrania. Współcześnie spotkania tego typu dotyczą tematyki zarówno naukowo-badawczej, popularnonaukowej i popularyzatorskiej, jak i typowo marketingowej, związanej z promocją określonych rozwiązań, produktów czy firm.

Kształtowanie przestrzeni jako tła lub kontekstu dla wystawianych obiektów (dzieł, nurtów, idei, osiągnięć); projektowanie stałych elementów w przestrzeni miejskiej mających służyć celom ekspozycyjnym.
Modelując przestrzeń wystawy używa się środków scenograficznych jak oświetlenie, kolor, płaszczyzna, tło oraz środki interpretacyjne jak tekst czy multimedia. Ważny jest dobór sąsiedztwa i sam układ eksponatów w przestrzeni. Autor projektu wystawy wykorzystuje komunikację wizualną (kody w systemach informacji, zapisy treści w formie i kształtach przestrzeni) i reżyseruje obecność zwiedzającego w przestrzeni wystawowej – prowadzi go, tworzy sytuację szczególnego kontaktu z prezentowanymi wartościami, nadaje dodatkowe znaczenie, porządkuje, tłumaczy, komentuje i prowokuje do interpretacji i żywego odbioru. Autor formułuje scenariusze wydarzeń wystawienniczych działając w ramach scenariusza kuratora lub listy towarowej, w konkretnych warunkach i możliwościach technicznych.

Zazwyczaj cykliczne wystawy, na których architektura jest oprawą dla przedstawianych i promowanych przedmiotów lub usług. Często same budynki wystawowe traktowane są jak eksponaty i stają się nośnikiem treści oraz kształtują wizerunek wystawcy. Ma to miejsce zwłaszcza przy EXPO, czyli wielkiej wystawie światowej, gdzie budowane są pawilony poszczególnych krajów, w których aranżuje się wystawy, przedstawiające specyfikę danego państwa. Przyznawane nagrody za najlepszy pawilon wzmagają popyt na oryginalne i atrakcyjne wizualnie projekty.

Zobacz:
– http://www.expomuseum.com/

Wystawy prezentujące wizje, prognozy kierunków, zjawisk i przewidywanego kształtu miast, środowisk idei.

Muzeum 1:1 architektury na powietrzu, stała ekspozycja muzealna obiektów zabytkowych urządzona w terenie bądź z istniejących na miejscu obiektów lub ich reliktów, bądź z obiektów przeniesionych i zrekonstruowanych. (pierwsze tego typu muzeum zostało założone w 1885r. w miejscowości Skansen pod Sztokholmem.

Realizacje budynków wzorcowych jak np. IBA (Interbau) Internationale Bauausstellung – międzynarodowa stała wystawa budowlana prezentująca najnowsze osiągnięcia na polu architektury i projektowania miejskiego, które moją stać się wzorem i inspiracją dla przyszłych realizacji. IBA stanowi instrument planowania miejskiego i projektowania urbanistycznego w Niemczech.

Przestrzenie kolektywnego doświadczenia sensorycznego, nie tylko do oglądania, ale do odczuwania. Wystawy „spowijające” odwiedzających, którzy stają się uczestnikami, nie tylko widzami. Tworzywem nie są obiekty lecz „aura” – zapachy, dźwięki i np. elementy wpływające na zmysł orientacji czy równowagi.
Przykładem jest wystawa Olafura Eliassona The Weather Project zrealizowana w londyńskim Tate Modern w Hali Turbin (2003). Gigantyczne „słońce” stworzone z systemu kilkuset żółtych lamp oraz luster przekształciło ogólnodostępną przestrzeń holu galerii w jedno z najbardziej popularnych miejsc spotkań w Londynie.
Henry Urbach w magazynie log 20 /jesień 210/ , w artykule Exhibition as Atmosphere przeanalizował tego typu wystawy architektoniczne.

Ekspozycje reprodukcji architektury lub aspektów z nią związanych, propagujące idee, cele, osiągnięcia poprzez ujęcie dydaktyczne, historyczne lub krytyczne.
Prezentacje rysunków, fotografii lub fragmentów np. budulca, opisów idei, dokumentacji projektów i miniaturowych odpowiedników budynków /modeli kompozycji przestrzennych form architektonicznych, wykonanych w zmniejszonej skali / istniejących lub planowanych.
Wystawa Modern Architecture: International Exhibition, Philipa Johnsona z 1932, na której budynki przedstawiono w postaci makiet i zdjęć opisanych przez osoby bezpośrednio związane z ich powstawaniem na dziesięciolecia stała się konwencją wystaw architektonicznych.

Cykliczne wydarzenia tematyczne poświęcone architekturze, teorii projektowania i problemom miejskim (np. biennale architektury).

Eksponowanie przestrzeni nie poprzez budulec, materialność, ale poprzez wpływ jaki wywiera (poprzez zachowania użytkowników). Ukazywanie wpływu architektury jako nośnika interakcji, jej aspektów performatywnych poprzez wywoływanie zachowań zwiedzających. Prezentacja architektury jako powłoki dla doświadczeń i działań, możliwości uczestniczenia.

Zobacz:
– Didier Fiuza Faustino, Opus Incertum, 2008, na 11. Biennale Architektury w Wenecji.

Wykorzystywanie różnych mediów w tym nowych mediów dla tworzenia, lokalizowania treści i przekazu informacji.

Antologie, monografie, popularne, biografistyka, hagiografia, auto-publikacje, katalogi wystaw, magazyny.

Książki tłumaczące różne zagadnienia związane z architekturą w sposób dostosowany do przyszłego odbiorcy, np. książki dla dzieci, ilustrowane słowniki, podręczniki dla studentów architektury.

Oryginalnie lub nieznacznie zmienione wydania ważnych publikacji, często opatrzone komentarzem.

Ogół wypowiedzi pisemnych o charakterze naukowym, dotyczących architektury, obejmujący takie rodzaje tekstów jak: naukowe teksty analityczne, teksty historiograficzne, kartoteki, słowniki, leksykony, teksty biograficzne, encyklopedie, dane statystyczne. Prace naukowe najczęściej tworzone są przez pracowników uczelnianych bądź przez niezależne grupy specjalistów. Zadaniem tych wypowiedzi jest systematyzacja dziedziny, języka opisu, dostrzeganie zależności, jak i precyzyjne opisywanie oraz analizowanie zjawisk, nurtów i istotnych wydarzeń zarówno z przeszłości jak i z czasów współczesnych autorowi.

Pisma branżowe przeznaczone są dla wąskiej grupy odbiorców, dlatego często finansowane są ze składek członkowskich stowarzyszeń architektonicznych. Publicystyka specjalistyczna adresowana do architektów wydawana jest w formie czasopism fachowych poruszających tematy związane z wykonywaniem zawodu, wzorników, katalogów rozwiązań technicznych i materiałowych lub reprintów materiałów archiwalnych.

Publikowanie w środkach komunikacji społecznej (wydawnictwa jednorazowe, prasa, radio, telewizja, Internet, książka) artykuły, felietony, polemiki, wywiady, kroniki, reportaże, komentarze, blogi.

Przedmioty o charakterze architektonicznych gadżetów tworzone są w celu promocji miejsc, idei lub określonej marki. Mogą one służyć jako elementy dekoracji, miniatury, czy pamiątki turystyczne. Często stwarzają pozory przekazu treści popularnonaukowych (przewodniki, archi-mapy, zabawki edukacyjne).

Zobacz:
– seria Archimapa, wyd. Instytut Stefana Starzyńskiego / Muzeum Powstania Warszawskiego.

Potoczna nazwa alternatywnych, niezależnych wydawnictw o architekturze, wywodząca się z projektu kuratorskiego Eliasa Redstona, który we współpracy z Architectural Assosiation organizuje pod tym tytułem wędrującą od 2011 wystawę oraz rosnącą bazę danych. Archizyny to samizdaty, magazyny, czasopisma i fanziny edytowane przez samych artystów, architektów, studentów architektury i kuratorów. Stanowią platformę ostrej krytyki i komentarzy, ukazują wyniki projektów badawczych i fotograficznych, są ważnym elementem dyskursu architektonicznego.

Zobacz:
– www.archizines.com
– www.kwartalnikrzut.pl

Spotkania połączone z serią działań badawczych mających na celu głęboką analizę określonych problemów związanych z przestrzenią lub reakcją jej użytkowników. Warsztaty tego typu prowadzone są przez specjalistów różnych dziedzin, często służą stworzeniu programu i wytycznych dla projektów powstających w danym miejscu.

Think-tank to niezależny ośrodek badawczy, którego działalność polega na przeprowadzaniu analiz, poszukiwaniu alternatywnych rozwiązań problemów i uczestnictwie w publicznych debatach, finansowany ze źródeł publicznych lub prywatnych w przypadku gdy uzyskane dane mają być wykorzystane przez określone firmy lub organizacje. Architektoniczne think-tanki często powstają jako jednostki analityczne w dużych biurach projektowych. Najbardziej znanym jest AMO powołane przez Rema Koolhaasa.

Zobacz:
– www.u-tt.com

Procedury projektowania, badania oraz scenariusze procesów projektowych wykorzystywane w praktyce i w badaniach projektowych np. mapowanie, analiza operacyjna, modelowanie danych, studia porównawcze.

Poszukiwanie potrzebnych informacji w zbiorach archiwalnych. Tradycyjnie praca taka odbywała się w archiwach lub w bibliotekach, obecnie jednak wiele zbiorów zostało zdigitalizowanych i udostępnionych online. Najbogatsze archiwa polskie to: Archiwum Akt Dawnych, Archiwum Akt Nowych, Narodowe Archiwum Cyfrowe i in.
Zobacz:
– http://www.nac.gov.pl/

Wiele projektów związanych z architekturą i urbanistyką realizowanych jest w ramach działania organizacji pozarządowych takich jak stowarzyszenia i fundacje, które realizują w ten sposób swoje cele statutowe. Działają one na granicy różnych dyscyplin przeprowadzając projekty o charakterze badawczym czy społecznym oraz organizując spotkania, warsztaty czy wystawy.

Działalność kuratorska prowadzona przez architektów nie różni się w znacznym stopniu od tej prowadzonej przez artystów czy historyków sztuki. Inne zaplecze intelektualne pozwala im jednak na prezentację spojrzenia na procesy kształtujące architekturę i urbanistykę, które łączy problematykę zarówno techniczną jak i społeczno-artystyczną. Najbardziej znaną ekspozycją architektoniczną jest Biennale Architektury w Wenecji a najpopularniejszym przedstawicielem świata architektów-kuratorów jest Pedro Gadanho, odpowiedzialny za wystawy dotyczące współczesnej architektury w nowojorskim MOMA.

Zobacz:

– www.labiennale.org.
– www.shrapnelcontemporary.wordpress.com.

Formuła badań projektowych w której proces dedukcji i dochodzenia nie jest oparty na tradycyjnych, tekstualnych metodach dedukcji (np. CUDOS) lecz eksperymencie; doborze metod pod wpływem praktyki oraz danych, które są wynikiem samego procesu projektowania.

Dociekanie i produkcja wiedzy specyficznej dla projektowania. Badania metod i procesów projektowych, wsparte narzędziami z różnych dziedzin takich jak np. zarządzanie wiedzą, statystyka, historiografia. Obecnie stanowią autonomiczne pole działalności związanej z architekturą.

Formułowanie podstaw i pozycji teoretycznych dla architektury bardzo często odbywa się poza środowiskiem akademickim. Dyskurs dyscypliny tworzą zarówno architekci jak i przedstawiciele pozornie oddalonych od architektury dziedzin.

Zobacz:
– Architectural Theory, red. Christof Thoenes, Bernd Evers, wyd. Taschen, Berlin, 2011.
– Theories and Manifestoes of Contemporary Architecture, red. Charles Jencks, Karl Kropf, wyd. Academy Press, Chichester, 1997.
– Michael Hays, Architecture Theory since 1968, wyd. MIT Press, Cambridge, 2000.

W środowisku akademickim kształtowanie i werbalizowanie problemów architektonicznych traktowane jest jako działalność naukowa. Jednostki dydaktyczne i badawcze funkcjonujące w ramach wydziałów architektury i urbanistyki mogą podejmować tematy, które ich pozaakademickim odpowiednikom wydają się ekonomicznie nieuzasadnione. Teoria akademicka rozpowszechniana jest dzięki publikacjom naukowym, wykładom i konferencjom, które bardzo często udostępniane są szerokiej publiczności.

Zobacz:
– seria Architekturvorträge der ETH Zürich, wyd. gta Verlag.
– seria Architecture Words, wyd. Architectural Association.
– http://www.gsd.harvard.edu/#/media/videos/index.html.

Studia porównawcze i badanie związków pomiędzy szkołami i kierunkami dyskursu architektonicznego. Dotyczyć może również wzajemnego oddziaływania na inne dziedziny twórczości i dyscypliny.

Komentowanie projektów, realizacji i idei architektoniczno-urbanistycznych oraz ich ocena według kryteriów jakościowych, społecznych czy ekonomicznych.

Taktyka budowania wizerunku w oparciu o radykalne rozwiązania, nadmierne konceptualizowanie, budowanie pozorów korzystania ze specjalistycznej wiedzy w celach marketingowych lub autopromocyjnych.

Uczestnictwo w procesach poprawiania wizerunku miejsc przygotowywanych pod inwestycję za pomocą projektowania obiektów tymczasowych, organizowania wydarzeń lub świadectwa obecności (np. barterowy wynajem pracowni).

Wykorzystywanie trendów panicznych dla tworzenia koniunktury architektonicznej (np. greenwash – “eko-ściema”).

Tworzenie miejskich przestrzeni, będących odpowiedzią na potrzeby wąskiej grupy, przeważnie elity finansowej z pominięciem szerszej dyskusji publicznej. Element rynku nieruchomości. Miasto w takim procesie zredukowane jest do maszyny generującej zysk, w którym następuje kommodyfikacja przestrzeni publicznej. Zjawisko dotyczy w szczególności miast Centralnej Europy w okresie transformacji, w których procesy deweloperskie nastawione były na szybki profit , a mechanizmy administracyjne i brak ograniczeń nie narzucały standardów urbanistycznych, jakości architektury i jakości przestrzeni publicznej.
Pojęcie spopularyzowane przez Monu magazine /nr.12, 2010/ pod tym tytułem.

Umowy lojalnościowe zawierane pomiędzy architektem a producentem lub wykonawcą zapewniające projektantowi korzyści z wybrania produktów danej firmy lub danego wykonawcy do realizacji jego projektu. Jeśli umowa jest zawierana bez wiedzy inwestora stanowi formę łapówki. Architekci, aby przekonać się do konkretnych producentów, często zapraszani są na wycieczki sponsorowane, na których przedstawia się im i szczególnie poleca produkty danej firmy.

Wiele projektów, których wizualizacje publikowane są w mediach nie powstaje z myślą o późniejszej realizacji. Związane z nimi informacje i obrazy służą przyciąganiu uwagi opinii publicznej w celach wizerunkowych i marketingowych, dlatego często nie pokrywają się one z rzeczywistymi możliwościami wykonawczymi. Renderingi wykorzystywane do autopromocji produkowane są masowo przez młode pracownie architektoniczne, które nie mają w swoim dorobku żadnych zrealizowanych inwestycji i nie mogą konkurować z biurami o wieloletnim doświadczeniu.

Termin ‘Starvearchitecture’ powstał w szkole GSD na Harvardzie jako ironiczny komentarz do popularności tzw. ‘stararchitektury’. W opozycji do niej, starvearchitekturę tworzą stażyści i asystenci pracujący dla wielkich i prestiżowych korporacji architektonicznych, którzy pracują po godzinach wykonując proste manualne czynności nie wymagające specjalistycznego wykształcenia, nie dostając za to żadnego wynagrodzenia.

Zobacz:

– www.klaustoon.wordpress.com/tag/starvechitecture.

Tworzenie materiałów handlowych, wizualizacji i symulacji poprzedzających powstanie obiektu budowlanego.

Projektowa obsługa inżynierii i budownictwa np. realizacja projektów infrastruktury w kontekście towarzyszących im obiektów architektonicznych.

Projektanci w roli doradców np. przy tworzeniu projektów czynszów preferencyjnych. Narzędzie finansowe organizuje przestrzeń.

Projektowanie w celu osiągnięcia maksymalnego zysku z marginalizacją lub pominięciem wartości pozarynkowych.

Architektura w wersji pop odgrywa ważną rolę w kreowaniu stylu życia i mód z tym związanych. Swój udział w lansowaniu architektury jako ważnego elementu, umożliwiającego wpisanie się w określoną grupę społeczną mają rozliczne czasopisma wnętrzarskie, programy telewizyjne w stylu Bitwy o dom, sklepy pop-up, czy też guerilla boutique.

Proces zawłaszczania awangardowych twórców przez kulturę masową i przeobrażania ich w celebrytów zachodzi także w świecie architektów. Stararchitekci są zapraszani do projektowania budynków w miastach, które chcą dzięki temu podnieść swój prestiż i atrakcyjność. Szczególnym przypadkiem alei sław architektonicznych jest miasto Weil nad Renem, gdzie wielu z najbardziej znanych projektantów świata na zamówienie firmy Vitra stworzyło budynki charakterystyczne dla ich stylu.
Zobacz:
– Iconoclastia. News from the post-iconic world, red. F. Sauter, J.L. Mateo, ETH, Zurych 2009.
– www.design-museum.de

Preferencja walorów formalnych, wpływająca na zmianę lub zmniejszenie znaczenia innych wymiarów projektu np. funkcjonalności, kosztu. Powierzchowne stosowanie modnych rozwiązań formalnych służące realizacji ambicji projektanta a także dla celów PR.

Wyszukiwanie luk prawnych i proceduralnych służy zazwyczaj realizacji partykularnych celów – najczęściej warunkowanych zwiększeniem zyskowności. Doświadczeni architekci potrafią wykorzystywać sprzeczne i niejasne zapisy prawne aby zalegalizować kontrowersyjne rozwiązania projektowe. Istnieją także grupy, które odnajdują luki prawne w celach społecznych i pomocowych.

Zmiana logiki miejsca poprzez totalne zaprojektowanie i narzędzia kontroli (np. oświetlenie jako narzędzie wypierania zjawisk nieformalnych, wykluczający detal architektoniczny np. grind stopper, monitoring).

Sieci handlowe, gastronomiczne, supermarketów itp. często mają bardzo precyzyjnie odgórnie określone zasady projektowania ich siedzib. Rola architekta ogranicza się wówczas do kompilacji tych wytycznych i dostosowania ich do danej działki. Firmy przekazują projektantom zarówno układy funkcjonalne (przetestowane już w wielu siedzibach i dostosowane do profilu ich działalności) jak i wzornik estetyczny w postaci logotypów, kolorystyki kojarzącej się z marką, stylistyki wystroju, jak i wyglądu zewnętrznego budynku.

Miniatury ikon architektonicznych np. skrzynki pocztowe, budowle dla zwierząt – karmniki, budy psie, kształtowane wg aktualnych kierunków, mód architektonicznych.

Jest to nazwa dla chińskiej tradycji projektowania przestrzeni. Feng-shui swoje zasady opiera na wierze w qi – energię pobudzającą do życia wszystko we wszechświecie. Według feng-shui otoczeniem powinno się operować w ten sposób, by kumulować energię qi oraz regulować jej przepływ i utrzymywać na odpowiednim poziomie. Choć zasady feng-shui nie znajdują żadnego potwierdzenia w nauce, do dziś stosują się do nich liczni projektanci w Chinach i nie tylko.

Zobacz:
– Zbigniew Królicki, Feng-shui. Niech przestrzeń pracuje dla ciebie, wyd. Ravi, Łódź 2006.

Projektowanie obiektów, struktur i systemów dla architektury np. specjalistycznego wyposażenia muzeów, portów lotniczych itp.

Realizacja przestrzennej oprawy wydarzeń, instalacji, aranżacji wiążąca się z koordynacją, mediacją i pracami produkcyjnymi.

Wdrażanie nowych modeli urbanistycznych, uwzględniających praktyki takie jak: ekologizm (green urbanizm), flexible urbanizm, uwzględniający kapitał społeczny, networked urbanizm, peer-to-peer, tactical urbanizm.

Projekty sąsiedzkie związane z określoną społecznością mające na celu polepszenie warunków jej funkcjonowania.

Wykorzystanie systemów KBD i wielokryteriowych ekspertyz w celu rozwiązywania złożonych problemów projektowych lub ograniczania ryzyka.

Socjolog Richard Sennett określił współczesne rzemiosło jako metodę budowania etyki własnego zawodu, tożsamości i ucieczki od zasad gospodarki neoliberalnej. Głosy domagające się powrotu do tradycyjnego rzemiosła i zapomnianych technik budowy we współczesnej architekturze stają się widoczne dzięki architektom takim jak Peter Zumthor czy Gion Caminada. Część wykształconych pod kątem architektury twórców specjalizuje się w rzemiośle tworząc meble czy innego rodzaju obiekty użytkowe.

Zobacz:

– Richard Sennett, Etyka dobrej roboty, wyd. Muza, Warszawa 2010.
– Peter Zumthor, Atmospheres, wyd. Birkhäuser Architecture, Berlin, 2006.
– Michiel Riedijk (ed.), Architecture as a Craft, wyd. Sun, Amsterdam, 2011.

Normy i standardy architektoniczne regulowane są poprzez odpowiednie ustawy, rozporządzenia i akty prawne, które powstają często w oparciu o sugestie samorządów architektonicznych w danych krajach. Współcześnie prowadzi się wiele działań na rzecz ujednolicenia norm architektonicznych w skali międzynarodowej.

Moda w projektowaniu na nawiązania do stylistyki i dizajnu XX wieku. Ów trend prowokuje zamówienia oraz rodzi koniunkturę na określonego rodzaju przedmioty, aranżacje pomieszczeń, jak i projekty w przestrzeniach otwartych. Potwierdzeniem tego są liczne konkursy na “old schoolowe” wnętrza, neony, czy obecność w przestrzeni publicznej licznych plakatów w stylu retro. Wiąże się z tym również coraz powszechniejsza modernizacja zaniedbanych neonów z poprzedniego wieku i ponowne wprowadzanie ich do przestrzeni publicznej.

Realizacje wielkoprzestrzenne, formowane w relacji do wymiarów człowieka i jednocześnie do skali pejzażu, integrujące sztuki plastyczne z urbanistyką.

Projektowanie systemowych elementów przeznaczonych do masowej produkcji, pozwalających użytkownikom współtworzyć i przekształcać architekturę.

Indie-architekci to architekci niezależni, którzy sami zdobywają zlecenia nie czekając na oferty ze strony inwestorów. Kryzys ekonomiczny zmusza twórców do poszukiwań alternatywnych sposobów poszukiwania tematów projektowych, odnajdowania potrzeb i sposobów finansowania realizacji. Helsińskie biuro NOW na własną rękę zbudowało saunę, którą zarządza, podobnie jak pracownia ZUS działająca w Rotterdamie, która po wykupieniu pustego budynku biurowego zmieniła go w przestrzeń przemysłu kreatywnego. Serwis popupcity.net określił indie-architekturę jako jeden z najważniejszych trendów architektonicznych przyszłości.

Zobacz:

– www.popupcity.net/trends/trend-10-the-rise-of-indie-architecture.

Działania artystyczne w konwencji performance wykorzystujące przestrzenie miasta i architekturę jako tło lub miejsce spektaklu.

Sztuka w przestrzenipublicznej obecna jest zarówno za sprawą artystów jak i architektów działających na pograniczu własnej dyscypliny. Instalacje artystyczne o skali architektonicznej takie jak “Dotleniacz” Joanny Rajkowskiej są tymczasowymi formami zagospodarowania określonej przestrzeni, które służą zwróceniu uwagi opinii publicznej na jego problemy i potencjalne, często także nielegalne, możliwości wykorzystania.

Zobacz:
– www.rajkowska.com/pl.

Ruch samodzielnego wytwarzania, organizacji wydarzeń i dystrybucji wspierany jest przez udostępniane w Internecie instruktaże i rozwój narzędzi. Pierwotnie idea DIY związana była z alternatywnym obiegiem i kulturą ruchów hippie i punk, obecnie wykorzystywana jest rynkowo przez sieci sklepów z narzędziami do majsterkowania.

Ponowne odczytania i retrospekcje idei, porównywanie projektów. Wdrażanie idei w nowym kontekście.

Ewaluacja rynkowej wartości budynku, obiektu lub jego części dokonywana przez biegłych lub rzeczoznawców majątkowych.

Umiejętności związane z obsługą programów graficznych pozwalają architektom na prowadzenie działalności w zakresie usług poligraficznych. Punkty drukarskie są często łączone z pracowniami architektonicznymi i spełniają funkcję dodatkowego, bardziej bezpiecznego źródła dochodu.

Rynek architektonicznych wizualizacji zdominowany jest przez komputerowe renderingi, ale niektórzy twórcy pozostali wierni wobec tradycyjnych metod przedstawiania budynków i założeń urbanistycznych, jakimi są rysunek i malarstwo. Istnieją architekci wyspecjalizowani w sporządzaniu architektonicznych akwareli i szkiców, którzy jako niezależni twórcy współpracują z biurami projektowymi.

Projekty architektoniczne opracowuje się na specjalistycznych programach, które dostosowywane są do potrzeb branży i pozwalają na kreślenie, wizualizowanie i tworzenie dokumentacji budowlanej. Architekci angażowani są do współpracy z programistami w celu tworzenia wytycznych dla nowych wersji oprogramowania i ich dystrybucji.

Ekspertyzy i pomoc prawna dotycząca zawieranych umów jak również pomoc w rozwiązywaniu sporów z klientem, wykonawcami lub branżystami.

Obsługa funkcjonowania biurowa; sekretariat i koordynacja, archiwizacja, PR, HR.

Usługi handlowe i dystrybucyjne powiązane z branżą architektoniczno–budowlaną (sprzedaż materiałów budowlanych, wyposażenia, maszyn itd.).

Wykonywanie modeli prezentacyjnych kompozycji przestrzennej, formy architektonicznej w zmniejszonej skali z drewna, tworzyw, tektury lub innych materiałów, na potrzeby prezentacji zakończonego procesu projektowego.

Opracowywanie dokumentacji architektonicznej, wykonywanie rysunków technicznych.

Obsługa finansowa biura, ubezpieczenia, obsługa inwestycji.

Wizualizowanie problemów i procesów architektonicznych wymaga dużej wiedzy z zakresu projektowania graficznego. Coraz popularniejsze jest przedstawianie koncepcji projektowych za pomocą staranie opracowanych infografik i schematów. Zwłaszcza młodzi architekci i stażyści wykonują często pracę bardziej związaną z operowaniem obrazem niż projektowaniem architektury. W ramach procesu budowlanego obok obiektów architektonicznych powstają także szczegółowe rysunki systemów komunikacji przestrzennej i oznaczeń dopuszczonych do zastosowania w danym budynku.

Zobacz:

– Mark Garcia, The Diagrams of Architecture: AD Reader, wyd. Wiley Academy, Londyn, 2010.

Umiejętności związane z obsługą programów graficznych pozwalają architektom na pracę w charakterze grafików lub ilustratorów projektujących logotypy, systemy identyfikacji czy strony internetowe. Inwestorzy często zamawiają projekty graficzne towarzyszące danym budynkom w biurach architektonicznych, które razem z projektem przygotowują jego identyfikację wizualną oraz wszelkiego rodzaju oznaczenia czy mapy.

Zobacz:

– Liying Zhou, Muzi Guan, Zhe Gao, Graphic Design in Architecture, wyd. Design Media Publishing Ltd , Hong Kong, 2011.

Fotografowanie architektury, miasta i krajobrazów dla celów dokumentacyjnych, prezentacyjnych i naukowych.

Praca nad skomplikowanymi projektami często wymaga od biur architektonicznych opłacania konsultacji w zakresie specjalistycznym bądź ogólnym. Także osoby prywatne, przed zakupem mieszkania lub remontem zwracają się do architektów z prośbą o porady dotyczące funkcjonalności mieszkania lub technologii wykonania określonych prac budowlanych.

Sprawdzanie / podpisywanie projektów, nostryfikacja, uprawomocnienie planów.

Wielu architektów angażuje się w pracę w izbach architektonicznych, samorządach i różnego rodzaju organizacjach zawodowych kontrolujących rynek architektoniczno-budowlany w danym mieście. Zajmują się oni wyznaczaniem dobrych praktyk, kontrolą przestrzegania etyki zawodowej, organizacją przetargów, konkursów i spotkań, przyznawaniem licencji i uprawnień oraz szeroko pojętą działalnością popularyzatorską i edukacyjną.

Zobacz:

– www.sarp.org.pl.
– www.izbaarchitektow.pl.

Architekci często zatrudniają się w urzędach i organach władzy na szczeblu samorządowym i państwowym pracując jako planiści, legislatorzy, opiniodawcy lub specjaliści od estetyki miasta. Prowadzą oni działania na pograniczu polityki w zakresie administrowania i gospodarowania przestrzenią, nadzorowania i opiniowania realizacji i planów oraz określania sposobów wdrażania przyjętej przez miasto polityki przestrzennej.

Zobacz:

– Krzysztof Nawratek, Miasto jako idea polityczna, wyd. ha!art, Kraków, 2008.
– www.architektura.um.warszawa.pl/przestrzen-publiczna.

Legislacja to proces tworzenia przez organy państwowe i samorządowe aktów prawnych powszechnie obowiązujących na danym terenie. Legislacja utożsamiana jest z kompetencjami parlamentu związanymi z uchwalaniem ustaw, ale także z jednostkami samorządowymi, które tworzą akty prawa miejscowego. Architekci konsultują, ale także sami mogą proponować zmiany w prawie, które szczególnie jest związane z ich pracą zawodową, a więc w prawie budowlanym i rozporządzeniach Ministra Infrastruktury.

Spisy, wykazy ilościowe, dokumentacja i zasoby archiwalne wykorzystywane w zarządzaniu zasobami i procesami.

Wyspecjalizowani architekci pracują na rzecz organów administracyjno-urzędniczych, biorąc na siebie odpowiedzialność za sprawdzanie i kontrolowanie istotnych z punktu widzenia miasta inwestycji. Projektanci często występują w imieniu władz jako inwestorzy zastępczy przy przeprowadzaniu procesów inwestycyjnych budynków publicznych współpracując z rzeczywistymi wykonawcami projektów i politykami w zarządach rozbudowy miasta lub w rozmaitych jednostkach nadzorczych.

Meble miejskie, kładki dla pieszych, przystanki itp. produkowane seriami, systemowe rozwiązania miejskiej małej architektury.

Jest to system kontrolowania i nadzorowania procesów budowlanych. Celem przeprowadzania nadzoru budowlanego jest sprawdzenie zgodności zagospodarowania terenu z istniejącymi planami i wymogami ochrony środowiska oraz nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego. Na szczeblu ogólnopaństwowym nadzór sprawują: Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego, a także organy nadzoru architektoniczno-budowlanego i specjalistycznego nadzoru budowlanego.
Zobacz:
– http://www.gunb.gov.pl/

Sztuka kształtowania przestrzeni teatralnej oraz wizualnej oprawy przedstawień, filmów, programów telewizyjnych, widowisk itd. Najczęściej stanowi ją zabudowa sceny, składająca się ze zmiennych elementów malarskich, architektonicznych i świetlnych. Elementy te tworzą przestrzeń i tło dla akcji dramatu (filmu) lub występu scenicznego. Scenografię wykonuje się zazwyczaj z lekkich materiałów, takich jak drewno, dykta, płyta pilśniowa, płótno, tektura, papier-mâché.
Źródło: Słownik terminologiczny Sztuk Pięknych, PWN, Warszawa 1969.

Operacje systematyzujące i matematyczne związane z przystosowaniem danych np. statystycznych do przedstawienia graficznego lub do rachunku w ramach prac przedprojektowych.

Projekty, które powstają bez oficjalnego zamówienia zewnętrznego jako ilustracja idei lub środek do uzyskania właściwych, realnych zleceń.

Specjaliści od prezentowania architektury są istotnym elementem procesu projektowego. Od nastrojowych szkiców nowojorskich wieżowców wykonywanych na początku dwudziestego wieku przez Hugh Ferrisa, po współczesne korporacje produkujące dziesiątki efektownych wizualizacji dziennie – technika prezentacji projektu ulega licznym zmianom, ale ciągle służy głównie jego sprzedaniu.
Zobacz:
– Architecture and Its Image: Four Centuries of Architectural Representation, red. E. Blau, E. Kaufman, wyd. MIT Press, Cambridge, 1989.
– Alberto Perez-Gomez, Architectural Representation and the Perspective Hinge, wyd. MIT Press, Cambridge, 2000.

Każda pracownia architektoniczna zdobywając doświadczenie wypracowuje sobie metodologię projektową i ustala narzędzia, których używa w celu dojścia do optymalnego rozwiązania. W trakcie procesu projektowania używa się np. fizycznych makiet lub materiałów fotograficznych czy rysunkowych, które służą jako inspiracja lub w roboczy sposób odpowiadają na problemy, które pojawiają się podczas projektowania.

Tworzenie wizerunku i tożsamości dla produktów, miejsc i przestrzeni.
(Identity branding i city branding).

Pojęcie ergonomii wprowadził Wojciech Jastrzębowski za sprawą publikacji w 1857 roku artykułu Rys ergonomii, czyli nauki o pracy, opartej o prawach poczerpniętych z Nauki Przyrody. Początkowo ergonomia była nauką interdyscyplinarną zajmującą się dostosowaniem pracy do możliwości psychofizycznych człowieka. Współcześnie jej pole analiz się powiększyło – zajmuje się związkami zachodzącymi pomiędzy człowiekiem a jego zajęciem, sprzętem i otoczeniem materialnym, włączając w to pracę, wypoczynek, sytuacje w domu i podróży. Określa zależności łączące przestrzeń z wymiarami ludzkiego ciała w celu zapewnienia mu jak największej wygody.
Zobacz:
– http://ergonomia.ioz.pwr.wroc.pl/
– http://ergonomia.info.pl/

W 1964 roku Bernard Rudofsky napisał książkę Architecture Without Architects: A Short Introduction to Non-pedigreed Architecture, która stała się początkiem dyskusji o tym, czy architekci są komukolwiek w ogóle potrzebni. Tradycyjna, wernakularna architektura powstaje bowiem bez udziału wyspecjalizowanego projektanta dzięki tradycjom budowlanym utrzymywanym w konkretnym miejscu. W chwili obecnej ponad jedna trzecia mieszkańców miast żyje w slumsach, często w budynkach zaprojektowanych i zbudowanych przez nich samych, co skłania do zastanowienia się nad ilością przestrzeni, które powstają emergentnie, bez żadnego odgórnie narzuconego planu.

Zobacz:
– Bernard Rudofsky, Architecture Without Architects: A Short Introduction to Non-pedigreed Architecture, wyd. University of New Mexico Press, Nowy Meksyk, 1987.
– John May, Buildings without Architects: A Global Guide to Everyday Architecture, wyd. Rizzoli, Nowy Jork, 2010.

Tworzenie zasad i decyzje dotyczące wykorzystania i utrzymywania istniejącego dziedzictwa architektoniczno-urbanistycznego.

Prowadzenie procesu projektowego związane m.in. z tworzeniem harmonogramu projektu i organizacji pracy.

Zbiory, wzorcowe zestawy ilustracji, planów budynków, ich detali i wyposażenia, przygotowane w taki sposób, aby umożliwić ich powtarzalne zastosowanie w projektach.

Studia prowadzące do przygotowania najbardziej efektywnego, względem założonych kryteriów modelu przeprowadzenia inwestycji, procedur. Obejmują m.in. przygotowanie wariantowych propozycji i prognozowanie zależności przyczynowo-skutkowych.

Odtworzenie budynku o dużej wartości (np. zabytku stanowiącego znaczące dzieło architektury) lub założenia przestrzennego (np. parku krajobrazowego).

Usuwanie skutków fizycznych zużycia substancji budowlanej wraz z częściowym lub pełnym odtwarzaniem stanu pierwotnego.

Niektóre projekty architektoniczne wymagają specjalistycznej wiedzy na temat technologii, akustyki, czy higieny. Architekci po odpowiednich szkoleniach uzupełniających ich edukację mogą prowadzić działalność w zakresie tworzenia projektów specjalistycznych, takich jak chociażby opracowywanie technologii szpitali, laboratoriów, czy różnorodnych scen koncertowych i teatralnych.

Konserwacja zabytków polega na utrzymaniu danego obiektu w dobrym stanie technicznym przez jak najdłuższy czas. W odróżnieniu od restauracji czy modernizacji zakłada jak najmniejszą interwencję w zastaną tkankę budynku. Projekty konserwatorskie oprócz konserwacji bieżącej opierają się na stosowaniu zabiegów konserwacyjnych, do których należy m.in. oczyszczanie, usuwanie nawarstwień, osuszanie, odgrzybianie etc. Podwaliny współczesnej teorii konserwatorskiej stworzyli John Ruskin i Viollet-le-Duc, w Polsce najbardziej znane są projekty Jana Zachwatowicza, który odpowiadał m.in. za odbudowę warszawskiej starówki.

Zobacz:

– Jokilehto Jukka, A History of Architectural Conservation, wyd. Butterworth-Heinemann, Londyn, 2002.
– Nicholas Stanley-Price, Mansfield Kirby Talley, Alessandra Melucco Vaccaro, Historical and Philosophical Issues in the Conservation of Cultural Heritage, wyd. Getty Publications, Los Angeles, Waszyngton, 1995.

Faza przygotowawcza procesu inwestycyjnego to przede wszystkim szczegółowe planowanie i rozpoznanie przez inwestora wszelkich możliwych zagrożeń dla projektu. Jest to czas na przygotowanie szczegółowych studiów wstępnych, które zmniejszą szanse niepowodzenia inwestycji. Elementem planowania jest również stworzenie business planu, który pozwoli sprawdzić, czy inwestycja będzie rentowna. Kolejnymi fazami planowania procesu inwestycyjnego są: faza programowa, projektowa, realizacji, odbioru, aż do oficjalnego przekazania do użytkowania i sprzedaży.

Długoterminowe umowy zawierane pomiędzy podmiotem publicznym a podmiotem prywatnym w formule D–B (Zaprojektuj i Zbuduj), PPP (partnerstwo publiczno-prywatne), wiążące projektowanie, modele finansowania i budowanie przy zamówieniach publicznych.

Określeniem przebudowy czy rozbudowy nazwać można szereg procesów związanych ze zmianą wielkości, formy czy funkcji określonych obiektów architektonicznych Obejmuje ona wszystkie prace związane z podnoszeniem warunków funkcjonalnych i zmianą estetyki budowli, dostosowywaniem jej do nowych warunków funkcjonowania. Pod nazwą przebudowy i rozbudowy rozumieć można także niektóre działania z zakresu modernizacji, rewaloryzacji, adaptacji, restauracji i rekultywacji budynków.

Zobacz:

– Build On: Converted Architecture and Transformed Buildings, ed. Lukas Feireiss, Robert Klanten, wyd. Gestalten, Berlin, 2009.
– Kenneth Powell, Architecture Reborn: Converting Old Buildings for New Uses, wyd. Rizzoli, Nowy Jork, 1999.

Kompleksowe plany obejmujące duże obszary, szeroki zakres tematyczny i odległy horyzont czasowy, określające proces i politykę realizacji celów społecznych.

Inwentaryzacja budowlana jest szczegółowym przedstawieniem stanu istniejącego obiektów budowlanych i wyposażenia. Wykonywana jest w postaci dokumentacji elektronicznej lub papierowej. Często jest częścią projektu przebudowy budynku lub dobudowy. Inwentaryzacje są również istotną częścią badań dotyczących historii architektury. Sporządzona dokumentacja techniczna przedstawia przebudowywane elementy, dodaną kubaturę, jak i ukryte warstwy ścian i murów.

Całokształt działań biernych i czynnych dotyczących podmiotów i przedmiotów związanych z organizacją użytkowania przestrzeni. Celem gospodarki przestrzennej jest zarówno ochrona określonych wartości przestrzeni, jak i racjonalne kształtowanie przestrzeni przez stymulowanie procesów gospodarczych. Działania ochronne obejmują dążenie do zachowania równowagi pomiędzy elementami naturalnymi środowiska, a wytworami działalności ludzkiej. Natomiast kształtowanie przestrzeni to działanie związane z nowymi kierunkami rozwoju społeczno-gospodarczego.

Źródło: http://www.gospodarkaprzestrzenna.pw.edu.pl/, data dostępu: 15.10.2013

Ekspertyzy służą najczęściej technicznej ocenie stanu danego obiektu lub projektu. Tworzone przez niezależne instytuty badawcze lub jednostki projektowe dokumenty wykorzystywane są często w celu rozwiania wątpliwości technicznych lub rozwiązania konfliktów pomiędzy projektantami, wykonawcami a inwestorem, które pojawiają się podczas procesu budowlanego. Ekspertyzy wykonywane są przez inżynierów, którzy dysponują tytułem rzeczoznawcy budowlanego.

Zobacz:
– www.itb.pl.

Deweloperem może być każda osoba fizyczna lub prawna, która inwestuje kapitał na rynku nieruchomości w celu budowy lub przebudowy obiektów budowlanych. Firmy świadczące usługi deweloperskie zajmują się zazwyczaj wyszukiwaniem atrakcyjnych działek, prowadzeniem procesu inwestycyjnego oraz promocją i sprzedażą zrealizowanej już inwestycji.

Zobacz:
– Richard Peiser, David Hamilton, Professional Real Estate Development, wyd. Urban Land Institute, Waszyngton, 2012.
– www.pzfd.pl

Średnią długość życia współczesnych budynków określa się zazwyczaj na kilkadziesiąt lat, jednak część z nich projektowana jest z założenia jako tymczasowa. Obiekty o krótkim czasie użytkowania oraz niestałej strukturze wykorzystywane są okresowo do celów warsztatowych, ekspozycyjnych i innych. Po wykorzystaniu obiekt tymczasowy może zmienić funkcję lub zostać zniszczony lub przeniesiony w inne miejsce.

Zobacz:
– Philip Jodidio, Temporary Architecture Now!, wyd. Taschen, Nowy Jork 2011.

Projektowanie wnętrz publicznych i prywatnych jest niezależną dyscypliną architektoniczną, którą zajmują się zarówno biura architektoniczne jak i ludzie związani z modą, wzornictwem przemysłowym i pokrewnymi dziedzinami. Od dekoratorstwa odróżnia je bardziej funkcjonalne podejście nastawione na efektywne wykorzystanie określonej przestrzeni. Architektura wnętrz jako autonomiczna profesja pojawiła się oficjalnie dopiero pod koniec dziewiętnastego wieku.

Zobacz:
– Lois Weinthal, Toward a New Interior. An Anthology of Interior Design Theory, wyd. Princeton Architectural Press, Nowy Jork, 2011.

Projektowanie i realizacja obiektów architektonicznych na własne potrzeby obejmuje realizacje związane z zapotrzebowaniem własnym (np. domy własne), jak również projekty niedochodowe powiązane z kształtowaniem środowiska. Działania projektowe powstające samowolnie często związane są z aktywnością lokalną i sąsiedzką.

Zobacz:
– Self-Made City: Self-Initiated Urban Living and Architectural Interventions, red. Kristien Ring, wyd. Jovis, Berlin 2013.

Architektura krajobrazu jako niezależna dziedzina spokrewniona z ogrodnictwem powstała pod koniec dziewiętnastego wieku wraz z powstaniem Amerykańskiego Stowarzyszenia Architektów Krajobrazu. Działalność architektów krajobrazu polega głównie na kształtowaniu i przekształcaniu przestrzeni otwartych: parków, skwerów, ogrodów, ulic etc. za pomocą środków takich jak odpowiednio dobrana roślinność, mała architektura, elementy wodne i niwelacja terenu.

Zobacz:
– Simon Swaffield, Theory in Landscape Architecture: A Reader, wyd. University of Pennsylvania Press, Filadelfia, 2002.
– www.landscapearchitecture.org

Analiza chłonności polega na określeniu maksymalnej ilości powierzchni użytkowej, którą można osiągnąć przy budowie obiektu na określonej działce budowlanej. Architekci tworzący takie analizy na zlecenie deweloperów muszą uwzględnić warunki nasłonecznienia, zacieniania, stosunek powierzchni biologicznie czynnej do całej powierzchni działki etc. Badaniu możliwości działki często towarzyszy hipotetyczny projekt zabudowy.

Praktyka programowania i kształtowania przestrzennego terenów zurbanizowanych, której zadaniem jest godzenie potrzeby rozwoju z ochroną środowiska przyrodniczego, kulturowego, oraz koordynacją interesów publicznych z prawem własności.

Kształtowanie krajobrazu otwartego (wiejskiego, rolniczego, rekreacyjnego), planowanie strukturalne terenów niezurbanizowanych, osiedli wiejskich, siedlisk, infrastruktury agroturystycznej, projektowanie architektury wypoczynkowej, budownictwa wiejskiego (mieszkalnego zagrodowego, inwentarskiego, obiektów rolniczych).
Ruralistyka wspiera renaturalizacje i rekultywacje krajobrazu oraz ochronę dziedzictwa kulturowego w krajobrazie otwartym. Ruralista opiera się na biologicznych podstawach planowania – ekologii i zagadnieniach dotyczących hodowli (np. zoohigieny) i upraw rolnych (np. rozłogów gruntów, pól i łąk pasterskich).

Praktyka programowania i kształtowania przestrzennego terenów zurbanizowanych, której zadaniem jest godzenie potrzeby rozwoju z ochroną środowiska przyrodniczego, kulturowego, oraz koordynacją interesów publicznych z prawem własności.

Dziedzina działalności związanej z organizacją środowiska zbudowanego. Wykorzystuje wiadomości teoretyczne i praktyczne, konieczne przy projektowaniu budowli.